อิเมหิ โข, ภิกฺขเว , ทฺวีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ, นาลํ อตฺตโน’’ติฯ ทุติยํฯ

3. สํขิตฺตสุตฺตํ

[63] อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ…เป.… เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สาธุ เม, ภนฺเต, ภควา สํขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ, ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺย’’นฺติฯ ‘‘เอวเมวํ ปนิเธกจฺเจ โมฆปุริสา มมญฺเญว อชฺเฌสนฺติฯ ธมฺเม จ ภาสิเต มมญฺเญว อนุพนฺธิตพฺพํ มญฺญนฺตี’’ติฯ ‘‘เทเสตุ เม, ภนฺเต, ภควา สํขิตฺเตน ธมฺมํ, เทเสตุ สุคโต สํขิตฺเตน ธมฺมํฯ อปฺเปว นามาหํ ภควโต ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชาเนยฺยํ, อปฺเปว นามาหํ ภควโต ภาสิตสฺส ทายาโท อสฺส’’นฺติฯ ‘‘ตสฺมาติห เต, ภิกฺขุ เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘อชฺฌตฺตํ เม จิตฺตํ ฐิตํ ภวิสฺสติ สุสณฺฐิตํ, น จ อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา จิตฺตํ ปริยาทาย ฐสฺสนฺตี’ติฯ เอวญฺหิ เต, ภิกฺขุ, สิกฺขิตพฺพํ’’ฯ

‘‘ยโต โข เต, ภิกฺขุ, อชฺฌตฺตํ จิตฺตํ ฐิตํ โหติ สุสณฺฐิตํ, น จ อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺฐนฺติ, ตโต เต, ภิกฺขุ, เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘เมตฺตา เม เจโตวิมุตฺติ ภาวิตา ภวิสฺสติ พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺฐิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา’ติฯ เอวญฺหิ เต, ภิกฺขุ, สิกฺขิตพฺพํฯ

‘‘ยโต โข เต, ภิกฺขุ, อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ พหุลีกโต, ตโต ตฺวํ, ภิกฺขุ, อิมํ สมาธิํ สวิตกฺกมฺปิ สวิจารํ [สวิตกฺกสวิจารมฺปิ (ก.)] ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกมฺปิ วิจารมตฺตํ [อวิตกฺกวิจารมตฺตมฺปิ (ก.) วิสุทฺธิ. 1.271 ปสฺสิตพฺพํ] ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกมฺปิ อวิจารํ [อวิตกฺกอวิจารมฺปิ (ก.)] ภาเวยฺยาสิ, สปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, นิปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, สาตสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อุเปกฺขาสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิฯ

‘‘ยโต โข, เต ภิกฺขุ, อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, ตโต เต, ภิกฺขุ, เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘กรุณา เม เจโตวิมุตฺติ… มุทิตา เม เจโตวิมุตฺติ… อุเปกฺขา เม เจโตวิมุตฺติ ภาวิตา ภวิสฺสติ พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺฐิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา’ติฯ เอวญฺหิ เต, ภิกฺขุ, สิกฺขิตพฺพํฯ

‘‘ยโต โข เต, ภิกฺขุ, อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, ตโต ตฺวํ, ภิกฺขุ, อิมํ สมาธิํ สวิตกฺกสวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกวิจารมตฺตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกอวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, สปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, นิปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, สาตสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อุเปกฺขาสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิฯ

‘‘ยโต โข เต, ภิกฺขุ, อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, ตโต เต, ภิกฺขุ, เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘กาเย กายานุปสฺสี วิหริสฺสามิ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺส’นฺติฯ เอวญฺหิ เต, ภิกฺขุ, สิกฺขิตพฺพํฯ

‘‘ยโต โข เต, ภิกฺขุ, อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ พหุลีกโต, ตโต ตฺวํ, ภิกฺขุ, อิมํ สมาธิํ สวิตกฺกสวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกวิจารมตฺตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกอวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, สปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, นิปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, สาตสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ , อุเปกฺขาสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิฯ

‘‘ยโต โข เต, ภิกฺขุ, อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, ตโต เต, ภิกฺขุ , เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี วิหริสฺสามิ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺส’นฺติ; จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี วิหริสฺสามิ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺส’นฺติ; ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหริสฺสามิ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺส’นฺติฯ เอวญฺหิ เต, ภิกฺขุ, สิกฺขิตพฺพํฯ

‘‘ยโต โข เต, ภิกฺขุ, อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ พหุลีกโต, ตโต ตฺวํ, ภิกฺขุ, อิมํ สมาธิํ สวิตกฺกสวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกวิจารมตฺตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกอวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, สปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, นิปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, สาตสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อุเปกฺขาสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิฯ

‘‘ยโต โข เต, ภิกฺขุ, อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, ตโต ตฺวํ, ภิกฺขุ, เยน เยเนว คคฺฆสิ ผาสุํเยว คคฺฆสิ, ยตฺถ ยตฺถ ฐสฺสสิ ผาสุํเยว ฐสฺสสิ, ยตฺถ ยตฺถ นิสีทิสฺสสิ ผาสุํเยว นิสีทิสฺสสิ, ยตฺถ ยตฺถ เสยฺยํ กปฺเปสฺสสิ ผาสุํเยว เสยฺยํ กปฺเปสฺสสี’’ติฯ

อถ โข โส ภิกฺขุ ภควตา อิมินา โอวาเทน โอวทิโต อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ อถ โข โส ภิกฺขุ เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต นจิรสฺเสว – ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ, ตทนุตฺตรํ – พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิฯ ‘‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายา’’ติ อพฺภญฺญาสิฯ อญฺญตโร จ ปน โส ภิกฺขุ อรหตํ อโหสีติฯ ตติยํฯ

4. คยาสีสสุตฺตํ

[64] เอกํ สมยํ ภควา คยายํ วิหรติ คยาสีเสฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ…เป.… ‘‘ปุพฺพาหํ, ภิกฺขเว, สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺโธ โพธิสตฺโตว สมาโน โอภาสญฺเญว โข สญฺชานามิ, โน จ รูปานิ ปสฺสามิ’’ฯ

‘‘ตสฺส มยฺหํ, ภิกฺขเว, เอตทโหสิ – ‘สเจ โข อหํ โอภาสญฺเจว สญฺชาเนยฺยํ รูปานิ จ ปสฺเสยฺยํ; เอวํ เม อิทํ ญาณทสฺสนํ ปริสุทฺธตรํ อสฺสา’’’ติฯ

‘‘โส โข อหํ, ภิกฺขเว, อปเรน สมเยน อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต โอภาสญฺเจว สญฺชานามิ, รูปานิ จ ปสฺสามิ; โน จ โข ตาหิ เทวตาหิ สทฺธิํ สนฺติฏฺฐามิ สลฺลปามิ สากจฺฉํ สมาปชฺชามิฯ

‘‘ตสฺส มยฺหํ, ภิกฺขเว, เอตทโหสิ – ‘สเจ โข อหํ โอภาสญฺเจว สญฺชาเนยฺยํ, รูปานิ จ ปสฺเสยฺยํ, ตาหิ จ เทวตาหิ สทฺธิํ สนฺติฏฺเฐยฺยํ สลฺลเปยฺยํ สากจฺฉํ สมาปชฺเชยฺยํ; เอวํ เม อิทํ ญาณทสฺสนํ ปริสุทฺธตรํ อสฺสา’’’ติฯ

‘‘โส โข อหํ, ภิกฺขเว, อปเรน สมเยน อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต โอภาสญฺเจว สญฺชานามิ, รูปานิ จ ปสฺสามิ, ตาหิ จ เทวตาหิ สทฺธิํ สนฺติฏฺฐามิ สลฺลปามิ สากจฺฉํ สมาปชฺชามิ; โน จ โข ตา เทวตา ชานามิ – อิมา เทวตา อมุกมฺหา วา อมุกมฺหา วา เทวนิกายาติฯ